Awdur: Dr Lucy Baker, Prifysgol Aberystwyth
Ffyrdd newydd o fynd i’r afael â gordewdra mewn polisi trafnidiaeth a threfol
Yn debyg i ffigurau’r DU, mae o ddeutu 60% o oedolion[i] a 26.9% o blant yng Nghymru dros eu pwysau neu’n ordew[ii].
Mae ymchwil yn awgrymu bod cael eu hamlygu i hysbysebion am fwyd afiach yn cyfrannu at fwyta afiach, magu pwysau a gordewdra [iii]. Amcangyfrifir bod pobl 2.6% yn llai tebygol o fod yn ordew os ydynt yn byw mewn mannau lle nad yw bwyd yn cael ei hysbysebu na’r rheini sy’n byw mewn mannau lle mae 30% o hysbysebion awyr agored yn gyffredinol ar gyfer bwyd[iv].
Caiff pobl eu hamlygu i hysbysebion ar gysgodfannau bws, biniau, bythau ffôn neu Wi-Fi, arwyddion ffordd a hysbysfyrddau, gyda llawer yn cael eu cyfrif yn afiach. Ar draws dinasoedd gogledd Lloegr, canfuwyd bod traean o’r holl hysbysebion awyr agored yn hyrwyddo McDonalds, brand sydd hefyd i’w weld yn dominyddu cynnwys hysbysebion bwyd mewn cysgodfannau bws[v]. Yn yr Alban, roedd 22% o hysbysebion cysgodfannau bws yn marchnata melysion a chynhyrchion bwyd cyflym[vi].
Er gwaethaf dylanwad niweidiol hysbysebion am gynhyrchion braster, siwgr neu halen uchel (HFSS) ar iechyd pobl, mae awdurdodau lleol yn cynhyrchu incwm drwy drefniadau gyda chwmnïau marchnata sy’n broceru gofod hysbysebu i gynhyrchwyr ac allfeydd bwyd a diod. Mae awdurdodau lleol yn defnyddio’r strategaeth hon yn gyffredin i gael a chynnal cysgodfannau bws.
Hysbysebion afiach ac anghydraddoldebau iechyd
Ceir gwahaniaeth sylweddol rhwng ardaloedd mwyaf a lleiaf difreintiedig y DU o ran pa mor gyffredin yw bod dros bwysau.
Nid yw tystiolaeth gyfredol yn awgrymu cyswllt achosol rhwng gosodiad hysbysebu bwyd HFSS a’i effaith ar anghydraddoldebau iechyd, ond mae’n awgrymu bod rhai pobl yn cael eu hamlygu i fwy o hysbysebion afiach nag eraill am eu bod yn byw mewn lleoliadau trefol canolog.
Mae hyn am fod buddiannau’r farchnad yn llywio cwmnïau hysbysebu i osod hysbysebion mewn mannau trefol poblog lle mae mwy o bobl yn cerdded drwyddynt. Mewn rhai achosion, mae cymunedau Du a Lleiafrifol Ethnig a’r cymunedau mwyaf difreintiedig yn cael eu hamlygu mwy i hysbysebion afiach na chymunedau mwy llewyrchus a Gwyn [vii].
Mae diwydiant hysbysebu’r DU yn hunan-reoleiddio
Yr ASA, a sefydlwyd gan y diwydiant hysbysebu, sy’n gyfrifol am reoleiddio cynnwys a gosodiad hysbysebion yng nghyfryngau darlledu a chyfryngau eraill y DU. Mae Pwyllgor yr ASA ar Arferion Hysbysebu (CAP) yn ysgrifennu ac yn cynnal cod ar gyfer hysbysebu na chaiff ei ddarlledu (cod CAP). Y CAP a’r ASA sy’n gyfrifol am asesu cydymffurfiaeth hysbysebion yn dilyn cwynion unigol.
Mae’r unig reoliad sydd ar waith ar hysbysebu cynhyrchion HFSS mewn man cyhoeddus ac ar drafnidiaeth gyhoeddus i’w weld dan god CAP 15.18. Dywed na ddylid cyfeirio hysbysebion am fwyd a diod HFSS at bobl dan 16 oed drwy ddethol y cyfryngau neu’r cyd-destun lle maent yn ymddangos ac na ddylid defnyddio unrhyw gyfrwng sydd â chynulleidfa â thros 25% o bobl dan 16 oed i hysbysebu cynhyrchion HFSS [viii].
Mae’r cod wedi’i ddefnyddio gan gwmnïau hysbysebu i gyfyngu gosod hysbysebion statig am fwyd a diod HFSS o fewn 100 metr i ysgolion. Nid yw’r hysbysebion hyn wedi’u cyfyngu mewn unrhyw fannau eraill lle mae plant a phobl ifanc yn bresennol yn fwy na’r cyfartaledd, neu lle mae teuluoedd yn tueddu i fynd ar wyliau, ac nid ydynt chwaith wedi’u cyfyngu ger canolfannau hamdden, sinemâu nac ardaloedd manwerthu.
Rhan o’r rheswm pam nad yw hyn wedi arwain at gynnwys hysbysebu iachach yn y mannau hyn yw anhawster i ddangos bod dros 25% o gynulleidfa hysbyseb dan 16 oed. Dangosodd elusen Sustain[ix] sut y pennodd yr ASA bod hysbyseb afiach ar fws yn dderbyniol am ei fod yn debygol o basio drwy leoliadau sy’n gynrychioliadol o’r boblogaeth gyffredinol. Y gyfran o bobl dan 16 oed yn y DU yw 17.8% o’r boblogaeth, ac mae hyn yn gostwng[x].
Fodd bynnag, ceir llawer o ardaloedd preswyl ac amgylchiadau lle mae’r gyfran o bobl dan 16 oed yn 25% ac uwch. Mae data’r cyfrifiad diweddaraf yn dangos bod gan 5 Ardal Gynnyrch Ehangach Haen Ganol yng Nghaerdydd boblogaeth o 25% neu fwy dan 16 oed. Dyma rai o ardaloedd mwyaf difreintiedig y ddinas. Os ydych chi’n ystyried pobl dan 18 (sef y diffiniad cyfreithiol o blentyn), mae gan 11 o’r 49 Ardal Gynnyrch Ehangach Haen Ganol yng Nghaerdydd boblogaeth plant sydd dros 25%.
Mae’n bosibl caffael data ar oed teithwyr bws pan fydd cynulleidfaoedd sy’n gweld hysbysebion mewn arosfannau bws yn cael eu hystyried, ac mewn rhai achosion, gall cwmnïau hysbysebu gynhyrchu data am niferoedd. Fodd bynnag, mae asesu’r union amrywiad o blant a phobl ifanc sy’n pasio heibio i arosfan bws ar unrhyw adeg, mewn car, bws, ar droed neu fel arall, ar lwybr penodol yn anoddach.
Nid yw’r CAP wedi datblygu dull safonol i asesu cynulleidfa hysbysebion mewn man cyhoeddus. Nid yw chwaith yn darparu unrhyw gyfiawnhad yn gyhoeddus sy’n dangos yn union a sut y caiff y gyfran o 25% o gynulleidfa ei hystyried fel y trothwy mwyaf addas ar gyfer diogelu plant (dan 16 oed) pan gaiff ei groesi. Ar y llaw arall, mewn darlledu, ceir dulliau cadarn ar gyfer asesu niferoedd cynulleidfa rhaglenni teledu gan ddefnyddio gwybodaeth fanwl am ddemograffeg cynulleidfaoedd i reoli cynnwys hysbysebion[xi].
Mae lle i gael hysbysebu mwy dynamig a allai reoli cynnwys hysbysebion mewn mannau perthnasol ar amrywiol adegau o’r dydd, yr wythnos a’r flwyddyn, i warchod plant a phobl ifanc rhag hysbysebion afiach. Yn yr un modd, byddai ymagwedd o’r fath yn gallu lleihau amlygiad anwastad cynulleidfaoedd o oedolion i hysbysebion mewn dinasoedd. Byddai angen data digonol a dadansoddeg gryfach ar gyfer yr ymagwedd hon fodd bynnag.
Symud at gyfyngiadau tynnach ar hysbysebion cyhoeddus niweidiol
MaeTransport for London (TfL) wedi gwahardd hysbysebion am gynhyrchion HFSS ar draws ei ystâd[xii]. Mae Cyngor Sir Bryste, ac awdurdodau lleol Haringey, Southwark a Merton wedi gwneud yr un peth gyda rhai amrywiadau yn eu polisïau o ran gofod hysbysebu a reolir gan y cyngor. Mae’r polisïau hyn yn ceisio diogelu oedolion yn ogystal â phlant, sy’n berthnasol o ystyried bod y nifer o oedolion sydd dros bwysau lawer yn uwch.
Mae Llywodraeth Cymru wedi cynnig gwaharddiad ar hysbysebu cynhyrchion HFSS yn gyhoeddus erbyn 2030. Mae hyn yn cynnwys mewn gorsafoedd bws a thrên, digwyddiadau chwaraeon, atyniadau teuluol, mewn ysgolion, ysbytai a chanolfannau chwaraeon, ac yn agos iddynt.
Yn eu cynllun 2022-2024 i fynd i’r afael â gordewdra, mae Llywodraeth Cymru’n datgan na chaiff cynhyrchion HFSS eu hysbysebu i blant a phobl ifanc (er nad yw’n cynnwys manylion sut y byddai’n gorfodi hyn)[xiii]. Caiff opsiynau bwyd iachach eu hyrwyddo mewn cymunedau lleol ac ar drafnidiaeth gyhoeddus. Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru’n dechrau ymgynghori gyda rhanddeiliaid ar sut i wneud hyn.
I weld yr erthygl lawn wreiddiol ‘Advertising in Wales and the UK: a need for transport and health integration to create healthier places’, gan gynnwys heriau i gyfyngu hysbysebion ac awgrymiadau am ymchwil yn y dyfodol, dilynwch y ddolen hon: https://think.aber.ac.uk/think-academy-publications
Gallwch wneud cwyn am hysbyseb rydych chi wedi’i gweld yma: https://www.asa.org.uk/make-a-complaint.html
Nodwch: nid yw cynnwys yr hysbyseb yn y ddelwedd uchod wedi’i asesu yn defnyddio Model Proffilio Maeth yr Adran Iechyd ac ni ellir ei ystyried yn gynnyrch bwyd HFSS.
Adnoddau
Food Action Cities. London, United Kingdom: a ban on unhealthy food advertising across the transport system. Available at: https://foodactioncities.org/app/uploads/2021/04/LCS2_London_Ban_On_Unhealthy_Food_Advertising.pdf
Sustain. Taking down junk food ads. Available at: https://www.sustainweb.org/publications/taking_down_junk_food_ads/
Yn ysbryd adolygu gan gymheiriaid academaidd, mae THINK yn croesawu blogiau wedi’u cyfeirnodi mewn ymateb er mwyn annog trafodaeth agored. Os hoffech ysgrifennu blog e-bostiwch think@aber.ac.uk gyda’r llinell pwnc 'Ymateb Blog’
References
[i] Public Health Wales. N.d. Child Measurement Programme for Wales. Available at: https://publichealthwales.nhs.wales/services-and-teams/child-measurement-programme/ [Accessed 21/04/2022]
[ii] NHS Wales (n.d.). Overweight and Obesity. Available at: https://phw.nhs.wales/topics/overweight-and-obesity/
[iii] Boyland, E. et al., (2016) ‘Advertising as a cue to consume: a systematic review and meta-analysis of the effects of acute exposure to unhealthy food and non-alcoholic beverage advertising on intake in children and adults’, American Journal of Clinical Nutrition, 103(2), p519-533.
[iv] Lesser, L. I., et al. 2013. Outdoor advertising, obesity, and soda consumption: a cross-sectional study. BMC Public Health, 13(1), p.20.
[v] Finlay, A., et al. 2022. An analysis of food and beverage advertising on bus shelters in a deprived area of Northern England. Public health nutrition, pp.1-31.
[vi] Olsen, JR, et al. 2021. Exposure to unhealthy product advertising: spatial proximity analysis to schools and socio-economic inequalities in daily exposure measured using Scottish Children’s individual-level GPS data. Health Place 68
[vii] Adams, J, et al. 2011. Socio-economic differences in outdoor food advertising in a city in Northern England. Public Health Nutr. 14, 945–950.Adjoian, T. et al. 2019. Density of outdoor advertising of consumable products in NYC by neighborhood poverty level. BMC Public Health, 19(1), pp.1-9.
Cassady, D.L. et al. 2015. Disparities in obesity-related outdoor advertising by neighborhood income and race. J. of Urban Health, 92(5), pp.835-842.
Palmer, G., et al. 2021. A deep learning approach to identify unhealthy advertisements in street view images. Scientific reports, 11(1), pp.1-12.
Settle, P, et al. 2014. Socioeconomic differences in outdoor food advertising at public transit stops across Melbourne suburbs. Austr N Z J Public Health 38, 414–418.
[viii] Advertising Standards Agency. N.d. CAP Code 15: Food, food supplements and associated health or nutrition claims. https://www.asa.org.uk/type/non_broadcast/code_section/15.html
[ix] Sustain. 2020. Taking down junk food ads. Available at: https://www.sustainweb.org/publications/taking_down_junk_food_ads/
[x] Office for National Statistics. 2020. ONS.gov.uk
[xi] Advertising Standards Agency (ASA). N.D. Identifying TV programmes likely to appeal to children: Advertising Guidance (broadcast) *c1eaecc7-f805-468a-ac01683985dbe9e9.pdf (asa.org.uk)
[xii] Transport for London. 2019.TfL ad policy: approval guidance food and non-alcoholic drink advertising. London: Transport for London. Available at: http://content.tfl.gov.uk/policy-guidance-food-and-drink-advertising.pdf
[xiii] Welsh Government, 2022. Healthy Weight: Health Wales: moving ahead in 2022 – 2024. Welsh Government. https://gov.wales/healthy-weight-healthy-wales-2022-2024-delivery-plan